MÜSİAD KIRSAL KALKINMA VE TARIMIN GELECEĞİ

SAYFA 51 izole edilen melez embriyo, in vitro koşullarda kültüre alınarak melez bitkiler elde edilebilmektedir. Bu teknik ilk defa 1925 yılında keten ıslahı konusunda çalışan Laibach tarafından kullanılmış ve Linum perenne x L. austriacum melezlemesinden elde edilen genç embriyoları in vitro koşullarda kültüre alarak melez bitkileri elde etmiştir. Bu teknik özellikle İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra bitki ıslahçıları tarafından yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır. Yeni bir tahıl türü olan tritikale bitkisi de bu teknik ile elde edilmiştir. Günümüzde yetiştiriciliği yapılan tritikalenin elde edilmesindemakarnalık buğday ile çavdar melezlenmektedir. Melezlemeden 10-15 gün sonra buğdaydan izole edilen melez embriyolar in vitro koşullarda kültüre alınarak çimlendirilmekte ve 3-5 kardeşli döneme erişen melez bitkilerde kolkisin uygulaması ile kromozom katlaması yapılarak 2n=42 kromozomlu hekzaploid tritikale bitkisi elde edilmektedir. Kültür arpası (Hordeum vulgare) ile yabani bir arpa türü olan yumrulu arpa (Hordeum bulbosum) melezlenmesi sonucunda haploid arpa bitkilerinin elde edildiği 1970 yılında Kasha ve Kao (1970) tarafından keşfedilmiştir. Ancak bunun için kültür arpasında oluşan embriyoların döllenmeden 10-15 gün sonra izole edilerek doku kültürü koşullarında kültür edilmesi gerekmektedir. In vitro koşullarda çimlendirilen haploid arpa bitkilerinde kolkisin uygulaması ile diploid homozigot bitkiler elde edilebilmektedir. Bu yöntemle homozigot bitkilerin elde edilebilmesi arpa ıslahında ıslah sürecini 4-5 yıl kısaltmaktadır. Günümüzde başta Kanada olmak üzere birçok ülkede bu yöntem kullanılarak ıslah edilmiş çok sayıda arpa çeşidi bulunmaktadır. Türler arası melezleme ile haploid bitkilerin elde edilme tekniği buğdayda da kullanılmıştır. Buğday (Triticum aestivum) ile yumrulu arpanın (H. bulbosum) melezlenmesinden haploid buğday bitkileri elde edilebilmiştir. Ancak buğdaydaki bazı genler nedeniyle buğday x yumrulu arpa melezlemesinin çok etkin olmadığı ortaya çıkmıştır. Daha sonra buğdayın (Triticum aestivum) mısır (Zea mays) ile melezlenmesinden de haploid buğday bitkilerinin elde edilebildiği saptanmış olup, bu teknik günümüzde buğday ıslah programlarında kullanılabilmektedir. Ancak teknik genotipe bağımlılık göstermekte, melezlemede kullanılan hem buğday hem de mısır genotipleri başarı düzeyini etkilemektedir. Buğday ve mısır dışında, sorgum (Sorgum bicolor) , inci darısı (Pennisetum glaucum) ve kındıra (Imperata cylindrica) bitkileri buğday ile melezlendiğinde haploid buğday bitkileri elde edilebilmektedir. Erkek ve Dişi Gamet Hücrelerinde Haploid Bitki Elde Edilmesi Bitkilerin erkek gamet hücrelerini (çiçek tozu) taşıyan anterlerin veya anterler içerisindeki olgunlaşmamış çiçek tozlarının (mikrospor) izole edilerek in vitro koşullarda kültür edilmesi ile birçok bitki türünde haploid bitkiler elde edilebilmektedir. KIRSAL KALKINMA VE TARIMIN GELECEĞI RAPORU - 2021