MÜSİAD KIRSAL KALKINMA VE TARIMIN GELECEĞİ

SAYFA 57 duruma “Pozitif Heterosis”, eğer söz konusu karakter açısından F1 ebeveynlerin gerisinde ise bu duruma “Negatif Heterosis” denir (Comings ve MacMurray, 2000). Buğday (Martin ve ark.,1995), mısır (Betran ve ark.,2003), kolza (Yu ve ark.,2005) gibi birçok kültür bitkisinde heterosisi araştırmak için farklı moleküler markör teknikleri kullanılarak çalışmalar yapılmıştır. Örneğin; Wu ve ark. (2013) ve Xie ve ark. (2014) çeltikte genetik çeşitlilik ve heterosisi incelemek için SSR markörlerini kullanmışlar ve çeltikte heterotik grupları belirlemişlerdir. Son yıllarda heterosisin genetik temellerinin belirlenmesi üzerine yoğun moleküler çalışmalar yapılmaktadır. Özellikle heterosisin genetik temelinin çözülmesi, tüm kültür bitkilerinde birim alandan alınacak verimin yükseltilmesine olanak sağlayacak ve bu durumda sürdürülebilir gıda güvenliğini sağlayacaktır. Haploid/Diploid Bitkilerin Tanımlanması ve Çeşit Genotiplemesi Haploid bitkiler türe has kromozom sayısının yarısına, yani gametik kromozomsayısına sahip olan bitkiler, diploid bitkiler ise her homolog kromozomun iki kopyasını bulunduran bitkilerdir (Kasha veMaluszynski, 2003). Bu haploid/katlanmış haploid bitkiler bitki ıslahından büyük öneme sahiptirler. Çünkü, bu bitkiler hembitki ıslahında (çeşit/melez çeşit geliştirmede) hemde kantitatif özellik bölgelerinin haritalanmasında amaca uygun olarak kullanılabilirler (Khush ve Virmani, 1996). Tahıllarda, özellikle mısır ve çeltikte, melez çeşitlerdeki heterosisten yararlanmak için genetik safiyetin muhafaza edilmesi gerekir. Örneğinmelez çeltikte saflığı kontrol etmek için SSR ve STSmarkörleri kullanılmaktadır (Nandakumar vd., 2004). Böyle durumlarda moleküler markör kullanımı büyük kolaylık sağlamaktadır. Çünkü, klasik yöntemle saflığın belirlenmesi için bitkilerin yetiştirilmesi ve bitkilerin morfolojik ve çiçek karakterleri açısından homojen olup olmadıklarının kontrol edilmesi gerekmekte olup, bu hem zaman kaybına hem de yanlış sonuçlara neden olabilmektedir (Mandal vd., 2018). Son yıllarda kültür bitkilerinde haploid oluşumunu kontrol eden gen bölgelerin tanımlanması üzerine yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalardan birisi de bitki hücrelerindeki kromozomların sentromer bölgesinde bulunan ve mitoz bölünmede kromozomların hücrenin kutuplarındaki iğ iplikçiklerine tutunmasında görev yapan CENH3 histon protein genlerininmutasyona uğratılarak kromozomkromatidlerinin kutuplara çekilmesinin önlenmesi hedeflenmektedir. Böylece, CENH3 histon protein geni mutasyona uğratılmış bir bitki ile normal CENH3 genine sahip bitki melezlendiğinde oluşan zigotta mutasyonlu CENH3 genine sahip bitkinin kromozomları hücre içinde kaybolmakta ve hücre içinde yalnızca bir kromozom takımı kalmaktadır. Söz konusu zigotun gelişmesiyle haploid bitki ortaya çıkmaktadır (Tek ve ark., 2015). KIRSAL KALKINMA VE TARIMIN GELECEĞI RAPORU - 2021