MÜSİAD KIRSAL KALKINMA VE TARIMIN GELECEĞİ

58 SAYFA TOHUMCULUĞUN GELECEĞİ Genetik Çeşitlilik Belirleme Verimli, biyotik ve abiyotik faktörlere karşı dayanıklı yeni kültür bitkisi çeşitleri ıslah edebilmek için bitki ıslahı programlarında yeterli genetik çeşitliliğin bulunması en önemli koşuldur (Belete, 2018). Eğer seleksiyon yoluyla ıslah yapılacaksa bitki ıslahı programında kullanılacak gen kaynağındaki genetik çeşitliliğin belirlenmesi çok büyük önem taşır. Moleküler markörler, genetik çeşitliliğin belirlenmesinde, morfolojik, pedigri, heterosis ve biyokimyasal verilere göre daha avantajlıdır (Joshi ve Deshpande, 2011; Melchinger, 1993). Son yıllarda farklı kültür bitkilerinde genetik çeşitliliğin belirlenmesinde en yaygın kullanılan DNA markörleri DArT ve SNP markörleridir (Baloch vd., 2017). Özellikle kültür bitkilerinde yabani yakın akraba türler kullanılarak ön ıslah programları oluşturulmakta, daralan genetik tabanın geliştirilmesine çalışılmaktadır. Kantitatif Karakter Bölgelerinin (QTL) Haritalanması Bitki ıslahında başarı, doğru allel kombinasyonlarının oluşturulması, değerlendirilmesi ve seleksiyonuna bağlıdır. Açılan popülasyonda değerli allellerin yerinin bilinmesi kompleks özelliklerin daha kesin bir şekilde genetik bileşenlerine ayrılmasına olanak sağlamakta olup, bu durum da daha etkin ıslah programları için yeni fikirlerin ortaya çıkmasına katkı sağlamaktadır (Kesewat ve Das, 2009). Genlerin yerinin belirlenmesinde ise genetik haritalardan yararlanılmaktadır. Günümüzde birçok kültür bitkisinde, örneğin mercimek, buğday, arpa gibi, yeni nesil sekanslama teknolojisi kullanılarak elde edilen SNP markörleri ile genetik bağlantı haritaları elde edilmiştir. Herhangi bir kültür bitkisinde farklı haritalama popülasyonları kullanılarak elde edilen genetik bağlantı haritası; verim, hastalık ve zararlılara dayanıklılık, kalite gibi özellikleri kontrol eden gen bölgelerinin o kültür bitkisinin genomunda yerinin belirlenmesinde kullanılır. Birçok bitkide tek gen veya birden fazla gen ile idare edilen karakterlerle ilgili gen bölgeleri tanımlanmış ve hâlen bitki ıslahçıları ve moleküler biyologlar tarafından farklı amaçlar için kullanılmaktadır. Ekonomik öneme sahip tarımsal özelliklerin çoğunluğu, çok sayıda gen tarafından kontrol edilmekte olup (poligenik) bunlar kantitatif karakterler olarak adlandırılır. Söz konusu karakterleri kontrol eden genler aynı kromozom üzerinde 1983 yılında sürdürülen bir araştırma ile elde edilen antibiyotiğe dayanıklılık geni aktarılmış tütün bitkisi dünyadaki ilk transgenik bitki olmuştur. KIRSAL KALKINMA VE TARIMIN GELECEĞI RAPORU - 2021